Groeningen: kansen voor verbinding

Tijdens het najaarscongres ‘Koppelkansen’ dat eind november werd georganiseerd door het Koninklijk Waternetwerk in Rotterdam vertelde Betty de Boer over koppelkansen in het gebied Groeningen. Een terugblik op haar verhaal.

Nederland wordt geconfronteerd met grote ruimtelijke (transitie-) opgaven zoals energie, landbouw, klimaatadaptatie, waterbeheer en biodiversiteit. De klimaatverandering zorgt daarbij ook nog eens voor extra uitdagingen met meer neerslag in de winter, en meer droogte in de zomer en verzilting door de zeespiegelstijging. Landelijk maar ook lokaal in de regio Groningen Assen zijn we op zoek naar een aanpak voor deze opgaven. Dat doen we door tal van projecten in gang te zetten in het gebied Groeningen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de kenmerken van het gebied, de kwaliteiten van het gebied – natuur & landschap, om andere doelen (bijv. van waterkwaliteit, klimaat) te bereiken en daarmee het gebied als geheel te versterken.

Kenmerkend gebied
Groeningen behoort tot één van de meest hoogwaardige ecologische gebieden van Nederland. Er komen unieke landschappen samen zoals Drentsche Aa Nationaal Park en Landschap, Geopark De Hondsrug. In het zuiden ligt het Drents Plateau en dwars door het gebied loopt van noord naar zuid de zogenaamde Hondsrug met op de flanken het Hunzedal. Op de noordelijkste punt van de Hondsrug is ooit de stad Groningen ontstaan.

De natuur ontwikkelt zich ook nog eens spectaculair. Niet alleen otters en bevers voelen zich hier thuis: dankzij de omvang van het gebied en de aanwezigheid van zeldzame soorten als de zeearend en de witwangstern is de Laagveengordel nu al één van de mooiste vogelgebieden van ons land met populaties van internationale betekenis.

Daarnaast en zeer zeker niet in de laatste plaats is Groeningen een enorm belangrijke bron voor het Groninger drinkwater: er wordt grond- en oppervlaktewater gewonnen en gezuiverd tot drinkwater. Het water komt van de Hondsrug af en sijpelt door naar dieper gelegen delen.

De problemen
Omdat we jarenlang ook zelf de waterpeilen verlaagd hebben, is er sprake van inklinking en bodemdaling in het veen. Wat zijn de gevolgen?

• Doordat we jarenlang alleen maar water hebben afgevoerd via de boezem, hebben we ons letterlijk naar beneden gepompt. In de loop der eeuwen hebben we successievelijk dmv dijkaanleg, windbemaling en mechanische bemaling, gecombineerd met het afgraven van het veen, ons al vier meter naar beneden gepompt en gegraven. Zet dit eens af tegen de zeespiegelrijzing van nu ruim een meter.
• We verlagen dus het land dat op zijn beurt door inklinking en de snelle afvoer van water leidt tot verdroging waardoor de sponswerking van de bodem verdwijnt en de natuur achteruit gaat. Vervolgens is er geen (grond)water beschikbaar in droge perioden.
• De CO 2 uitstoot is hoog door de veenoxidatie en daarmee gepaard gaande bodemdaling
• Een dreigend tekort aan voldoende grondwater waardoor onze drinkwatervoorziening in het geding komt.
• Peilverlagingen hebben daarnaast bovendien ook grote gevolgen voor houten funderingen en kunstwerken. Die komen doordat ze droger komen te staan in aanraking met zuurstof en gaan rotten.

 De oplossingen
In feite is er maar 1 oplossing voor al die problemen en dat is water vasthouden door meer waterberging te creëren, en te zorgen voor een goede infiltratie in de bodem op plekken waar dat kan.

• Hiermee voorkom je simpelweg een watertekort op de langere termijn, en voorkom je verdroging in de gebieden.
• Het vernatten van veengronden door het verhogen van het waterpeil voorkomt bovendien verdere bodemdaling. Hiermee voorkom je CO2 uitstoot doordat het veen onder water wordt gezet, je voorkomt inklinking. Dus hier zit een dubbel voordeel.
• Niet alleen heeft vernatting een positief effect op het opslaan van CO2, maar kunnen natte veengronden ook worden benut voor bepaalde nieuwe teelten, natte teelten en veenbosbouw waaronder Miscantus en de Lisdodde.
• Door water meer ruimte te geven en langer vast te houden komt dit ook de veiligheid van laaggelegen delen in en rond de stad Groningen ten goede.
• Bovendien moeten de waterbronnen in de diepe ondergronden aan worden gevuld willen we geen tekort aan drinkwater krijgen.

 Innovatiewerkplaats Groeningen

Groeningen heeft inmiddels een groot netwerk met verschillende partijen. In het Bestuurlijk Platform Groeningen zitten bestuurders van gemeenten, provincies en waterschappen aan tafel met o.a. de Hanzehogeschool en Staatsbosbeheer. Het netwerk met 25 partijen zoekt elkaar op en treft elkaar in de zogeheten innovatiewerkplaats Groeningen. Daar komen onderzoek, onderwijs, en beroepspraktijk bij elkaar. Zo wordt de opgedane kennis in de praktijk gelijk toegepast.

Meer over Groeningen weten: www.groeningen.nu